गोरक्षनाथ , गोरखनाथ , मत्स्येंद्रनाथ
।। नमस्कार जय महाराष्ट्र ।।
गोरक्षनाथ (Gorakshanath):
१. गोरक्षनाथ, ज्यांना गोरखनाथ असेही म्हणतात, हे हिंदू धर्माच्या नाथ परंपरेतील एक आदरणीय व्यक्तिमत्त्व आहे. त्यांना नाथ संप्रदायाच्या प्राथमिक संस्थापकांपैकी एक मानले जाते आणि ते ९ व्या किंवा १० व्या शतकात राहतात असे मानले जाते. गोरक्षनाथ हे ऐतिहासिक आणि पौराणिक अशा दोन्ही प्रकारचे व्यक्तिमत्त्व मानले जाते, त्यांच्या जीवनाभोवती दंतकथा आणि लोककथा आहेत.
३. पारंपारिक खात्यांनुसार, गोरक्षनाथचा जन्म पंजाबच्या प्रदेशात झाला, जो आता आधुनिक पाकिस्तानचा भाग आहे. ते नाथ परंपरेतील आणखी एक प्रमुख व्यक्ती मत्स्येंद्रनाथ ऋषी यांचे शिष्य होते असे म्हटले जाते. गोरक्षनाथांना अनेकदा गूढ शक्तींसह एक तपस्वी योगी म्हणून चित्रित केले जाते आणि ते हठयोगाच्या अभ्यासाशी संबंधित आहेत.
३. गोरक्षनाथांच्या शिकवणी योगाच्या मार्गावर, आध्यात्मिक शिस्तीवर आणि आत्म-साक्षात्कारावर भर देतात. त्यांना गोरक्ष संहिता आणि गोरक्ष पदती यासह अनेक धर्मग्रंथांचे लेखक मानले जाते, जे योगिक पद्धती, ध्यान आणि मुक्ती प्राप्तीबद्दल मार्गदर्शन करतात.
४. गोरक्षनाथांच्या शिकवणीतील एक मध्यवर्ती पैलू म्हणजे कुंडलिनी ही संकल्पना आहे, जी सुप्त आध्यात्मिक ऊर्जा मणक्याच्या पायथ्याशी असते असे मानले जाते. आसन (आसन), प्राणायाम (श्वासोच्छवासाचे व्यायाम) आणि ध्यान यासारख्या योगिक पद्धतींद्वारे या उर्जेच्या जागृत आणि ऊर्ध्वगामी हालचालींवर त्यांनी भर दिला. गोरक्षनाथांच्या शिकवणींमध्ये मंत्र, विधी आणि आंतरिक आध्यात्मिक अनुभवांची लागवड यांचाही समावेश आहे.
५. गोरक्षनाथ हे सहसा एक गुरू म्हणून चित्रित केले जातात जे आपल्या शिष्यांना आत्म-साक्षात्कार आणि मुक्तीच्या मार्गावर मार्गदर्शन करतात. नाथ योगी म्हणून ओळखले जाणारे त्यांचे अनुयायी, हिंदू धर्मात एक वेगळा संप्रदाय तयार करतात आणि त्यांच्या कठोर आचरणासाठी आणि सखोल आध्यात्मिक ज्ञानासाठी ओळखले जातात. भारतातील योग, तंत्र आणि इतर आध्यात्मिक पद्धतींच्या विकासावर नाथ परंपरेचा महत्त्वपूर्ण प्रभाव आहे.
६. गोरक्षनाथांचा वारसा धार्मिक आणि अध्यात्मिक क्षेत्रांच्या पलीकडे आहे. योगी, तपस्वी आणि अगदी मार्शल आर्टिस्टसह विविध पार्श्वभूमीतील लोकांद्वारे त्यांचा आदर केला जातो. गोरक्षनाथ यांना “गटका” या मार्शल आर्ट प्रकाराचा संस्थापक मानला जातो, ज्याचा उगम पंजाब प्रदेशात झाला.
७. आज गोरक्षनाथ यांना एक आदरणीय संत आणि आध्यात्मिक मार्गदर्शक म्हणून पूजले जाते आणि त्यांचे अनुयायी त्यांच्या शिकवणी आणि परंपरांचे पालन करत आहेत. गोरखपूर, उत्तर प्रदेश, भारत येथे स्थित गोरखनाथ मंदिर हे त्याचे मुख्य स्थान मानले जाते आणि ते दूरवरून भक्तांना आकर्षित करते.
सारांश, गोरक्षनाथ हे हिंदू धर्माच्या नाथ परंपरेतील एक प्रमुख व्यक्तिमत्त्व आहे, जे योग, आध्यात्मिक शिस्त आणि आत्म-साक्षात्कार या शिकवणींसाठी ओळखले जाते. त्यांना पौराणिक योगी आणि नाथ संप्रदायाचे संस्थापक मानले जाते. योग पद्धती आणि कुंडलिनी जागृत करण्यावर त्यांचा भर आजही अध्यात्मिक साधक आणि योगींना प्रभावित करत आहे.