गुरु पौर्णिमा
।। नमस्कार जय महाराष्ट्र ।।
गुरु पौर्णिमा
दरवर्षी आषाढ महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या पौर्णिमेला गुरु पौर्णिमा साजरी केली जाते, या पौर्णिमाला आषाढ पौर्णिमा, व्यास पौर्णिमा आणि वेद व्यास जयंती असेही म्हणतात… गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी शिष्य गुरूंची पूजा करतात आणि त्यांचे आशीर्वाद घेतात आणि गुरूंप्रती कृतज्ञता व्यक्त करतात, कारण गुरूच त्यांना अज्ञानाच्या अंधारातून बाहेर काढून ज्ञानाच्या प्रकाशाकडे घेऊन जातात…..
सनातन धर्मात गुरूंना भगवंतापेक्षाही श्रेष्ठ मानले जाते कारण केवळ गुरूच ईश्वराविषयी सांगतात आणि त्यांच्याशिवाय ब्रह्मज्ञान व मोक्षप्राप्ती होत नाही…..
कबीरदासजींनी लिहिले आहे – गुरु गोविंद दोऊ खड़े काके लागू पाये, बलिहारी गुरु आपने गोविंद दियो मिलाये…
कबीरदासजींची ही कविता गुरूंबद्दल आदर व्यक्त करणारी आहे. गुरु आणि शिष्य परंपरेसाठी गुरुपौर्णिमा विशेष आहे. गुरू आपल्या ज्ञानाने शिष्याला योग्य मार्गावर घेऊन जातात आणि भगवंताची ओळख करून देतात. म्हणूनच गुरूंच्या स्मरणार्थ हा सण दरवर्षी साजरा केला जातो.गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी गुरूंव्यतिरिक्त भगवान विष्णू आणि माता लक्ष्मीचीही पूजा केली जाते… या दिवशी गायीची पूजा, सेवा आणि दान केल्याने अक्षय पुण्य प्राप्त होते आणि आरोग्य प्राप्त होते. दुसरीकडे गुरूची पूजा केल्याने कुंडलीत गुरु दोष संपतो. या दिवशी अनेक मंदिरे आणि मठांमध्ये गुरुपूजा केली जाते.
वेदव्यासजी हे पहिले गुरु झाले वेद व्यासजींचा जन्म आषाढ पौर्णिमेला झाला होता, म्हणून गुरुपौर्णिमेला व्यास पौर्णिमा आणि वेद व्यास जयंती असेही म्हणतात… वेद व्यास हे महर्षी पराशर आणि सत्यवती यांचे पुत्र आहेत. महर्षी वेद व्यासजींनी मानवजातीला प्रथमच चार वेदांचे ज्ञान दिले होते, म्हणून त्यांना मानवजातीचे पहिले गुरु देखील मानले जाते.धर्मग्रंथानुसार व्यासजींना तिन्ही कालखंडांचे जाणकार मानले जाते आणि त्यांनी महाभारत ग्रंथ, ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद आणि अथर्ववेद, अठरा पुराणे, श्रीमद भागवत आणि अगणित सृष्टींचे भांडार मानवजातीला दिले आहे.वेद व्यासांचे पूर्ण नाव कृष्णद्वैपायन आहे पण वेद रचल्यानंतर ते वेदांमध्ये वेदव्यास म्हणून ओळखले जाऊ लागले. गुरुपौर्णिमेची सुरुवात वेद व्यासजींच्या पाच शिष्यांनी केली होती.
गुरु गोविंद दोउ खड़े काके लागू पांव, बलिहारी गुरु आपने गोविंद दियो बताए’
गुरूचे स्थान जगात सर्वात मोठे आहे, जर तुम्हाला गुरू आणि गोविंद (देव) यांच्या मधून निवड करून त्यांच्या चरणांना स्पर्श करायचा असेल तर तुम्ही गुरूंच्या चरणांना स्पर्श केला पाहिजे… देवही गुरूंची पूजा स्वतःच्या आधी करतो. त्यांची उपासना सर्वोत्तम मानली जाते. गुरूचे स्थान भगवंतापेक्षा मोठे आहे. आई-वडील आपल्याला वाढवतातच, शिवाय आपल्याला सर्व ज्ञान देतात, पण या जीवनात जगायला शिकवणारे शिक्षकच असतात. गुरु हाच आपल्याला शिकवतो. जीवनातील वास्तविकतेची ओळख करून देतो. म्हणूनच देवही गुरूंपुढे नतमस्तक होतात.
गुरू हा दोन अक्षरांनी बनलेला शब्द आहे, शास्त्रात ‘गु’ चा अर्थ दिला आहे – अंधार किंवा मूलभूत अज्ञान आणि ‘रु’ चा अर्थ दिला आहे – त्याचा प्रतिबंधक, म्हणजेच गुरूला गुरू म्हणतात कारण तो अज्ञानाचा नाश करतो. ज्ञानाचा प्रकाश प्रज्वलित करतो. आणि जीवनातील अंधार दूर करून प्रकाशाकडे नेणाऱ्याला ‘गुरू’ म्हणतात. हिंदू कॅलेंडरनुसार, आषाढ महिन्यातील पौर्णिमा (जुलै) ही गुरुपौर्णिमा म्हणून साजरी केली जाते… हा दिवस “गुरु” म्हणजेच शिक्षक किंवा गुरू यांचा सन्मान करण्यासाठी साजरा केला जातो. गुरुपौर्णिमेचा मोठा महिमा आहे. त्याप्रमाणे, पौर्णिमा प्रत्येक महिन्यात एकदा येते जेव्हा संपूर्ण आकाश चंद्राच्या किरणांनी प्रकाशित होते. पौर्णिमेच्या दिवशी ढगांचे दृश्य वेगळे असते. परंतु गुरुपौर्णिमेला इतर सर्व पौर्णिमांपेक्षा श्रेष्ठ म्हटले जाते कारण त्यात गुरुची पूजा केली जाते.