मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग : (Mallikarjuna Jyotirlinga) । श्री मल्लिकार्जुन मंदिराची वास्तुकला : Architechture Of Shri Mallikarjun Temple । श्री मल्लिकार्जुन मंदिराची दंतकथा Shri Mallikarjun Temple Legends । मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंगाविषयी काही मनोरंजक तथ्ये : Some Interesting Facts about Mallikarjuna Jyotirlinga । मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग येथे कसे जायचे : How to reach Mallikarjuna Jyotirlinga ।
।। नमस्कार जय महाराष्ट्र ।।
मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग : (Mallikarjuna Jyotirlinga)
भगवान मल्लिकार्जुनाचे मंदिर आंध्र प्रदेश राज्यात आहे. हे मंदिर श्रीशैलम शहरात पाताळगंगा कृष्णा नदीच्या काठी वसलेले आहे. श्रीशैलम पर्वताला दक्षिणेतील कैलास म्हणून आदराने पाहिले जाते. येथे असलेले मंदिर भगवान शिवाला समर्पित आहे आणि भारतातील १२ ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. मंदिरातील शिल्पे दगडात वर्णन करतात, महान हिंदू महाकाव्य-रामायण आणि महाभारतातील महाकाव्ये. हे मंदिर अतिशय पवित्र मानले जाते आणि मल्लिकार्जुन स्वामी आणि भ्ररामंबा यांना समर्पित आहे. मंदिराचे एक वैशिष्ट्य म्हणजे मंदिरात येणाऱ्या सर्व भाविकांना मूर्तीला स्पर्श करण्याची परवानगी आहे जी इतर कोणत्याही मंदिरात प्रचलित नाही. हे मंदिर हैदराबादपासून २४५ किमी अंतरावर आहे. श्रीसैलम मंदिरात समृद्ध शिल्पकला, किल्ल्यासारख्या भिंती आणि बुरुज आहेत.
हे मंदिर द्रविड शैलीत बांधले आहे. लोकप्रिय पौराणिक कथांनुसार, धार्मिक नेत्याने मंदिराला भेट दिली होती आणि त्यांची प्रसिद्ध शिवानंद लाहिरी रचना केली होती. असेही मानले जाते की दुर्गादेवीने मधमाशीचे रूप धारण केले होते आणि येथे भगवान शंकराची पूजा केली होती आणि या पवित्र स्थानाची निवड केली होती.
श्री मल्लिकार्जुन मंदिराची वास्तुकला : Architechture Of Shri Mallikarjun Temple
प्राचीन मल्लिकार्जुन मंदिराची वास्तुकला अतिशय सुंदर आणि गुंतागुंतीची आहे. मंदिराला तटबंदी, बुरुज यांसारखा किल्ला आणि शिल्पकलेची समृद्ध देणगी आहे.
हे विशाल मंदिर द्रविडीयन शैलीत उंच बुरुज आणि विस्तीर्ण अंगणांसह बांधले गेले आहे आणि ते विजयनगर वास्तुकलेतील उत्कृष्ट नमुने मानले जाते. मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिनाच्या परिसरात असलेले त्रिपुरांतकम, सिद्धवतम, आलमपुरा आणि उमामहेश्वरम मंदिर हे श्री सैलमचे चार प्रवेशद्वार मानले जातात. सोमनाथ येथे हरी हर तीर्थधाम आहे. हे भगवान श्रीकृष्णाच्या नीजधाम प्रतिष्ठान लीलेचे पवित्र स्थान आहे. ज्या ठिकाणी भगवान श्रीकृष्णांना शिकारीचा बाण लागला ते ठिकाण भालका तीर्थ म्हणून ओळखले जाते. बाणाचा फटका बसल्यानंतर भगवान श्रीकृष्ण हिरण, कपिला आणि सरस्वती यांच्या पवित्र संगमावर पोहोचले आणि त्यांचा सागराशी संगम झाला. हिरण नदीच्या पवित्र आणि शांत तीरावर त्यांनी आपली दिव्य नीजधाम प्रतिष्ठा लीला केली.
अठरा संगमरवरी खांबांवर श्रीमद्भागवत गीतेचा दैवी संदेश कोरलेला आहे तिथे गीतमंदिर बांधले आहे. श्री लक्ष्मीनारायण मंदिर जवळच आहे. बलरामजीकी गुफा हे ते ठिकाण आहे जिथून भगवान श्रीकृष्णांचे थोरले बंधू बलरामजी त्यांच्या निजधाम-पाताळात गेले होते. येथे परशुराम तपोभूमी आहे, जिथे भगवान परशुरामजींनी तपश्चर्या केली आणि त्यांना क्षत्रिय हत्येच्या पापातून मुक्ती मिळाली. पांडवांनी या ठिकाणी जाऊन जलप्रभामध्ये पवित्र स्नान केले आणि पाच शिव मंदिरे बांधली असे म्हणतात.
श्री मल्लिकार्जुन मंदिराची दंतकथा : Shri Mallikarjun Temple Legends
शिवपुराणानुसार श्री गणेश आणि कार्तिकेयच्या लग्नापूर्वी एक घटना घडली, ज्यामुळे कार्तिकेय अस्वस्थ झाला. शिव-पार्वतीने त्याचे सांत्वन करण्याचा प्रयत्न करूनही तो क्रौंच पर्वताकडे मागे गेला. त्याला शांत करण्याचा देवांनी केलेला प्रयत्नही निष्फळ ठरला. व्यथित झालेल्या शिव-पार्वतीने स्वतः क्रौंच पर्वताला भेट देण्याचा निर्णय घेतला. त्यांच्या आगमनाची माहिती मिळताच कार्तिकेय निघून गेला. शेवटी, भगवान शिव पर्वतावर ज्योतिर्लिंग म्हणून प्रकट झाले, मल्लिकार्जुन नावाचे, पार्वती (मल्लिका) आणि शिव (अर्जुन) यांचे प्रतीक आहे. तुमचा प्रवास समृद्ध करण्यासाठी समर्पित शिवशंकर तीर्थ यात्रेच्या सहाय्याने या वेधक कथेचा अनुभव घ्या.
अशा प्रकारे या लिंगात शिव आणि पार्वती दोघेही वास्तव्य करतात. या ज्योतिर्लिंगाचे दर्शन घेणारे लोक त्यांच्या सर्व पापांपासून मुक्त होतात आणि त्यांच्या सर्व इच्छा पूर्ण करतात. हे सर्वांच्या कल्याणासाठी आणि कल्याणासाठी आहे. आणखी एक आख्यायिका सांगते की, एकदा चंद्रावती नावाच्या राजकन्येने तपश्चर्या आणि तप करण्यासाठी जंगलात जाण्याचा निर्णय घेतला. यासाठी तिने कडाळी वाणाची निवड केली. एके दिवशी तिने एक चमत्कार पाहिला. एक कपिला गाय बिल्वाच्या झाडाखाली उभी होती आणि तिच्या चारही कासेतून दूध जमिनीत बुडत होते. ही गाय रोजच्या रोजची कामं करत राहिली. चंद्रावतीने तो भाग खोदला आणि तिने जे पाहिले ते पाहून ती थक्क झाली.
तेथे स्वयंभू शिवलिंग होते. ते सूर्याच्या किरणांसारखे तेजस्वी आणि चमकत होते आणि ते जळत असल्यासारखे दिसत होते, सर्व दिशांना ज्वाला फेकत होते. या ज्योतिर्लिंगात चंद्रावतीने शिवाची प्रार्थना केली. तिने तेथे एक मोठे शिवमंदिर बांधले. भगवान शिव तिच्यावर खूप प्रसन्न झाले. चंद्रावती वारा वाहून कैलासात गेली. तिला मोक्ष आणि मुक्ती मिळाली. मंदिराच्या एका शिलालेखावर चंद्रावतीची कथा कोरलेली दिसते.
मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंगाविषयी काही मनोरंजक तथ्ये : Some Interesting Facts about Mallikarjuna Jyotirlinga
- भगवान शिवाच्या बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक असल्याने, भव्य शिव मल्लिकार्जुन मंदिर हे शाक्तम आणि शैवम हिंदू संप्रदायांसाठी महत्त्वाचे आहे. याशिवाय, नल्लाहमाला पर्वताच्या शिखरावर असलेले श्रीशैलममधील शिव मल्लिकार्जुन मंदिर देखील देवी पार्वतीच्या अठरा शक्तीपीठांपैकी एक असल्याचे मानले जाते.
- श्री मल्लिकार्जुन स्वामी मंदिर नल्लमाला टेकडीच्या माथ्यावर वसलेले आहे, कृष्णा नदी त्याच्या उजव्या बाजूला वाहते, जी चित्तथरारक नयनरम्य दृश्ये देखील देते. तुम्ही वर्षभर श्री मल्लिकार्जुन स्वामी मंदिराला भेट देऊ शकता, पण सणांदरम्यान भेट दिल्याने दर्शनाला अधिक आकर्षण मिळते.
मल्लिकार्जुन स्वामी मंदिर हे अद्वितीय आहे कारण ते ज्योतिर्लिंग आणि शक्तीपीठ दोन्ही आहेत (त्यांच्या पत्नी, देवी पार्वती – 18 साठी विशेष मंदिरे उपलब्ध आहेत) – यापैकी फक्त तीन मंदिरे भारतात अस्तित्वात आहेत. - हे हिंदू संप्रदाय शैव आणि शक्ती या दोन्ही पंथांसाठी महत्त्वपूर्ण आहे, कारण या मंदिराला शिवाच्या बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आणि हिंदू देवींचे केंद्र म्हणून अठरा शक्तीपीठांपैकी एक म्हटले जाते. महत्त्व मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंगाचे महत्त्व मल्लिकार्जुन लिंग हे भगवान शिवाच्या बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. या ठिकाणी अर्चना, आरती आणि अभिषेकम या रोजच्या भक्ती सेवा आहेत. संध्याकाळच्या वेळी, रात्रीच्या वेळी, संध्याकाळच्या आरतीच्या वेळी या स्थानाला भेट देण्याची उत्तम वेळ आहे.
सण : Festivals
महाशिवरात्री ब्रह्मोत्सवम : Mahasivaratri Brahmothsavams
फेब्रुवारी किंवा मार्च महिन्यात होणारा महाशिवरात्री उत्सव.
उगादी : Ugadi
सण पाच दिवस चालतात ज्यात लाखो लोक देवाच्या आशीर्वादासाठी मंदिरात येतात.
कार्तिकाय महोत्सवम : Kartheekai Mahothsavam
भारतीय दिनदर्शिकेतील हा सर्वात शुभ महिन्यांपैकी एक आहे. श्रीशैलम मंदिर परिसरात भक्तांनी दीपप्रज्वलन केले.
श्रावणमहोत्सवम : Sravanamahothsavam
हा सण श्रावण महिन्यात (ऑगस्ट/सप्टेंबर) भरतो. तसेच, अखंड शिवनाम संकीर्तन (भजने) महिनाभर चोवीस तास चालतात.
मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग येथे कसे जायचे : How to reach Mallikarjuna Jyotirlinga
हवाईमार्गे : By Air
मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंगाच्या जवळचे विमानतळ राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आहे. विमानतळापासून मंदिर 86 किमी आहे. दूर तिथून तुम्ही सहज बस घेऊ शकता.
ट्रेनने : By Train
जर तुम्ही ट्रेनने जात असाल तर तुम्हाला मरकापूर रेल्वे स्टेशनवर यावे लागेल. स्टेशनपासून मंदिर 81 किमी आहे. दूर
रस्त्याने : By Road
मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंगावर बस आणि कॅब यांसारख्या सार्वजनिक वाहतुकीने सहज पोहोचता येते.
महादेवांच्या इतर ११ ज्योतिर्लिंग मंदिरांबद्दल वाचा :
- सोमनाथ ज्योतिर्लिंग – गीर सोमनाथ , गुजरात
- नागेश्वर ज्योतिर्लिंग – दारुकावनम , गुजरात
- भीमाशंकर ज्योतिर्लिंग – पुणे , महाराष्ट्र
- त्र्यंबकेश्वर ज्योतिर्लिंग – नाशिक , महाराष्ट्र
- घृष्णेश्वर ज्योतिर्लिंग – छत्रपती संभाजी नगर , महाराष्ट्र
- बैद्यनाथ (वैद्यनाथ) ज्योतिर्लिंग – देवघर , झारखंड
- महाकालेश्वर ज्योतिर्लिंग – उज्जैन , मध्य प्रदेश
- ओंकारेश्वर ज्योतिर्लिंग – खंडवा , मध्य प्रदेश
- विश्वेश्वर/विश्वनाथ ज्योतिर्लिंग – वाराणसी , उत्तर प्रदेश
- केदारनाथ ज्योतिर्लिंग – केदारनाथ , उत्तराखंड (हिमालय)
- रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग – रामेश्वरम बेट , तामिळनाडू