मराठा साम्राज्याची पहिली राजधानी रायगड किल्ला

रायगड किल्ला । Rajgad Fort । Rajgad Fort Pune Address । रायगड किल्याचा इतिहास । रायगड किल्यास भेट देण्याचा उत्तम ऋतू । रायगड किल्यास भेट देण्यास मार्ग । रायगड गडावर काय पहावे । Rajgad Fort Pune Timings ।

।। नमस्कार जय महाराष्ट्र ।।

अनुक्रम दाखवा

Rajgad Fort Pune Address :

Balekilla Road, Pune, Maharashtra, 412213, India

रायगड किल्ला (Rajgad Fort) : पुणे दर्शन

राजगड किल्ला हा शिवाजी महाराजांच्या आवडत्या किल्ल्यांपैकी एक होता. या किल्ल्यात महाराज सर्वात जास्त काळ राहिले .ही प्रदीर्घ काळ मराठा साम्राज्याची राजधानी आहे. आजही अवशेषांमध्ये राजवाडे, पाण्याची टाकी आणि गुहा बघायला मिळतात.

राजगड किल्ल्याचा पुण्याचा ट्रेक म्हणजे हिरवाईने वेढलेली एक लांब चढाई आहे. तुम्ही किल्ला एक्सप्लोर करू शकता, वरून आश्चर्यकारक दृश्यांचा आनंद घेऊ शकता आणि मजा आणि साहसाने भरलेला दिवस घालवू शकता.

राजगड किल्ला साहसी प्रेमी आणि इतिहास प्रेमींना आनंद देतो. हे शहराच्या जीवनातून एक परिपूर्ण सुटका आहे. बरेच अभ्यागत रात्रभर मुक्काम करून किल्ल्याच्या सर्व भागांचे अन्वेषण करतात.

रायगड किल्याचा इतिहास

राजगड, ज्याचा शाब्दिक अर्थ ‘शासकीय किल्ला’ ही छत्रपती शिवाजी महाराजांनी 24 वर्षे स्थापन केलेल्या मराठा साम्राज्याची राजधानी होती.
खालचा किल्ला आणि वरचा किल्ला असे राजगडाचे मुख्य दोन भाग आहेत. वरच्या किल्ल्यामध्ये बालेकिल्लाचा समावेश आहे, जिथे शाही निवासस्थान बांधले गेले होते. खालचा किल्ला डोंगराच्या तीन हातांनी बनलेला आहे. राजगड डोंगराच्या त्रिकोणी टेबलटॉपवर आहे. या तीन हातांना सुवेळा माची, पद्मावती माची आणि संजीवनी माची अशी नावे आहेत. पद्मावती माचीचे नाव पद्मावती देवीच्या मंदिरावरून आणि त्याच नावाच्या लहान जलाशयावरून पडले.

राजवाडे आणि घरांचे असंख्य संरचनात्मक अवशेष आणि खांब येथे दिसतात. मराठा साम्राज्याच्या कार्यालयाचे आणि बाजारपेठेचे अवशेष आहेत. हा किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांचे घर होते. सोळा वर्षांच्या तरुण शिवाजी महाराजांनी किल्ला बांधण्यापासून ते राजा होण्यापर्यंतच्या आयुष्यातील वेगवेगळ्या टप्प्यांचा साक्षीदार आहे.
सोळा वर्षांच्या तरुण शिवाजीने तोरणा किल्ला काबीज केला होता आणि त्याला सोन्याचा साठा सापडला होता. फलकात सापडलेल्या सोन्याचा वापर मुरुंबा देवाचा डोंगरावर किल्ला बांधण्यासाठी केला जात असे आणि त्या किल्ल्याचे नाव ‘राजगड’ असे पडले. हा किल्ला तेव्हा मराठ्यांची राजधानी होता ज्याने राजा आणि त्याच्या सैनिकांना अनेक वर्षे ठेवले आणि संरक्षित केले.

‘पद्मावती’, ‘सुवेळा’ आणि ‘संजीवनी’ या तीन माची आणि ‘बालेकिल्ला’ नावाचा एक भलामोठा किल्ला घेऊन हा किल्ला भव्यपणे बांधला गेला. तटबंदी इतकी चांगली बनवली आहे की ते सर्वात मोठा आघात सहन करू शकतात, तरीही चुरा होणार नाहीत. या किल्ल्यावर शिवाजी महाराजांचे दुसरे पुत्र राजाराम महाराज यांचा जन्म, त्यांची राणी सईबाई यांचा मृत्यू आणि बरंच काही हे शिवाजी महाराजांचे घर आणि दोन दशकांहून अधिक काळ मराठा साम्राज्याची राजधानी होती!
हा किल्ला म्हणजे ट्रेकर्सचे नंदनवन आणि मराठा इतिहासाचा साक्षीदार आहे

रायगड किल्यास भेट देण्याचा उत्तम ऋतू :

राजगडला भेट देण्याचा उत्तम ऋतू म्हणजे पावसाळा आणि हिवाळा. पावसाळ्यात ट्रेक करणे विलक्षण वाटते परंतु ट्रेकचा मार्ग अतिशय निसरडा असल्याने ट्रेकर्सनी खबरदारी घेतली पाहिजे.
किल्ल्यावर तळ ठोकण्यासाठी हिवाळा हंगाम उत्तम आहे. हिवाळ्यात तापमान खूपच कमी होते आणि बोनफायरवर आधारित कॅम्पसाइट हा स्वर्गीय अनुभव आहे.

रायगड किल्यास भेट देण्यास मार्ग :

राजगडाकडे जाण्याचा मार्ग नसरापूर फाटा मार्गे आहे जो कात्रज बोगद्यापासून अंदाजे 15 – 20 किमी आहे आणि NH4 वरील पहिल्या टोलनंतर मॅकडोनाल्ड्स/डोमिनोस आउटलेटपासून फक्त 5 किमी अंतरावर आहे. NH 4 ने नसरापूरला पोहोचा, हे पुणे स्टेशनपासून अंदाजे 35 किमी अंतरावर आहे. नसरापूरपासून पश्चिमेकडे प्रवास करून पुढील पायथ्याशी असलेल्या गावांमध्ये जाण्यासाठी.

या किल्ल्यासाठी अनेक पायथ्याशी गावे आहेत. मी येथे ३ मार्ग सांगितले आहेत
गुंजवणे पासून हा ट्रेक थोडा कठीण आहे कारण तो चोर दरवाज्याकडे जातो आणि ट्रेक दरम्यान 4-5 ब्रेक्ससह ट्रेकिंगसाठी जवळपास 2 1/2 तास लागतात. अननुभवी ट्रेकर्सनी पाली गावातून जावे कारण हा ट्रेक गुंजवणे मार्गे ट्रेकच्या तुलनेत अवघड नाही.

पाली मार्ग : तुम्हाला गडाच्या मुख्य दरवाजापर्यंत घेऊन जाईल. पाली गावातून ट्रेक तुलनेने सोपा आहे. त्यामुळे तुमच्या गटात वृद्ध लोक किंवा मुले असल्यास, आम्ही शिफारस करतो की तुम्ही हा मार्ग घ्यावा.
राजगडावरून सह्याद्रीच्या डोंगररांगांनी तोरणाकडे जाणारी वाट आहे.

भोर मार्गा : , तुम्हाला NH4 वरून भोरकडे जावे लागेल आणि नंतर भोरहून भुतोंडेकडे जावे लागेल. भुतोंडे गावातून, ३-४ तासांचा ट्रेक तुम्हाला राजगडच्या आलू दरवाजापर्यंत घेऊन जाईल. हा मार्ग फारसा लोकप्रिय नाही, पण जर तुम्हाला काही वेगळे अनुभवायचे असेल, तर तुम्ही हा मार्ग नक्कीच वापरून पहा.

किल्ल्यावरील अन्न आणि पाणी :

तुम्ही स्वतःचे पिण्याचे पाणी घरून घेऊन जाण्याची शिफारस केली जाते. एका दिवसाच्या ट्रेकसाठी प्रति व्यक्ती किमान 3 लिटर
जेवणासाठी, गावकरी वीकेंडला गडावरील पद्मावती मंदिरात पोहे, भाजी आणि झुणका भाकरी देतात. पण पुन्हा, काही स्नॅक्स घरून पॅक करून घ्या.

कॅम्पिंग माहिती :

राजगड किल्ला कॅम्पिंगसाठी एक आदर्श किल्ला आहे. गडावर भरपूर अन्वेषण करण्यासारखे आहे जे एका दिवसाच्या ट्रेकमध्ये करता येत नाही, म्हणून रात्रभर थांबून दुसऱ्या दिवशी सकाळी किल्ला पाहण्याची शिफारस केली जाते.
2 मंदिरे आहेत [पद्मावती आणि एक लहान मंदिर] तुम्ही तंबू नसल्यास रात्रीच्या वेळी कॅम्पिंगसाठी वापरू शकता.
दोन्ही मंदिरांना कामकाजाचे दरवाजे असल्यामुळे सुरक्षिततेचा फार मोठा प्रश्न नाही. परंतु, तुमच्या गटात महिला असल्यास, मी शिफारस करतो की तुम्ही तुमच्या गटात किमान 7-10 पुरुष घ्या.
कॅम्पिंगसाठी तुम्ही तुमचे स्वतःचे तंबू देखील घेऊन जाऊ शकता. तेथे भरपूर छान ठिकाणे आहेत जिथे तुम्ही रात्रीसाठी तंबू लावू शकता.

निवास क्षमता:
पद्मावती मंदिर: ५०
लहान मंदिरे: 6-7

पुण्यात तुम्ही चांगले तंबू खरेदी करू शकता अशा ठिकाणांसाठी ही लिंक तपासा.

या किल्ल्यावर कॅम्पिंगसाठी सरपण घेऊन जाण्याची गरज नाही कारण ग्रामस्थ गडावरच ५० आणि १०० रुपयांना सरपण विकतात. रु.100 सरपण तुम्हाला रात्रभर उबदार ठेवते.

रायगड गडावर काय पहावे (पुणे दर्शन):

संजीवनी माची
पदमवती माची – ही माची किल्ल्यावरील महत्त्वाच्या वास्तूंपैकी एक आहे. मराठ्यांच्या राजवटीत या माचीचा उपयोग किल्ल्याच्या संरक्षणासाठी गड म्हणून केला जात असे.
पद्मावती मंदिर – हे पद्मावती देवीचे मंदिर आहे. अनेक ट्रेकर्स रात्रीच्या ट्रेकसाठी याचा निवारा म्हणून वापर करतात.
रामेश्वरम मंदिर – हे आणखी एक लहान मंदिर आहे जे पद्मावती मंदिराच्या समोरील अंगणात आहे. हे शिवाचे मंदिर आहे. हे पुन्हा रात्रीच्या मुक्कामासाठी वापरले जाऊ शकते आणि 5-6 लोक राहू शकतात.
आलू दरवाजा – जुन्या काळात तोरणा किल्ल्यावर जाण्यासाठी हा दरवाजा वापरला जात असे. दरवाजाची रचना आता मोडकळीस आली आहे.
पाली दरवाजा – हा राजगडाचा मुख्य दरवाजा आजही शाबूत आहे. आजूबाजूच्या वास्तू अजूनही शाबूत आहेत.
पाली मार्गाने जाणाऱ्या ट्रेकर्सना या दरवाज्याने गडावर जावे लागते.
सुवेला माची
बालेकिल्ला
तोरणा आणि सिंहगडचे दृश्य

Rajgad Fort Pune Timings

Day Timing
Monday 12:00 am – 12:00 am
Tuesday 12:00 am – 12:00 am
Wedesday 12:00 am – 12:00 am
Thursday 12:00 am – 12:00 am
Friday 12:00 am – 12:00 am
Saturday 12:00 am – 12:00 am
Sunday 12:00 am – 12:00 am