।। नमस्कार जय महाराष्ट्र ।।
राम तांडव स्तोत्र – Rama Tandava Stotra
श्री राम तांडव स्तोत्र हे प्रामाणिक श्लोकांमध्ये लिहिलेले युद्ध वर्णन आहे. हे संस्कृत विद्वान कवी आणि साधक विद्यामार्तंड महामहिम श्री भगवतानंद गुरू यांनी लिहिलेले मानले जाते. तांडवाचा आणखी एक अर्थ म्हणजे हिंसक आणि आक्रमक विध्वंसक कृती. रामायणानुसार राम आणि रावण यांच्यातील युद्धाइतके भयंकर आणि भयंकर युद्ध नाही. म्हणूनच “रामरावणयोयुधम् रामरावणयोरिव” असेही म्हटले जाते (राम रावणाच्या युद्धाची तुलना फक्त राम रावणाच्या युद्धाशी करता येते).
स्रोत:
सामान्यतः तांडव हे भगवान शिवाचे हत्याकांड मानले जाते, परंतु हिंदू धर्मग्रंथांमध्ये दुर्गा, गणेश, काली, भैरव, महाविष्णू इत्यादींच्या तांडवी रूपांचेही वर्णन आहे. राम तांडव स्तोत्र हे राम कथेवर आधारित संस्कृत महाकाव्य श्री राघवेंद्रचरितममधून उद्धृत केले आहे. यामध्ये प्रामणिक श्लोकातील बारा श्लोकांमध्ये रामाचे रावणाशी युद्ध आणि इंद्र इत्यादी देवांनी केलेली श्रीरामाची स्तुती वर्णन केलेली आहे.
राम तांडव स्तोत्र इतिहास: Rama Tandava Stotra History
असे म्हटले जाते की बिहारमधील उमगा पर्वतावर तपश्चर्येमध्ये मग्न असताना, श्री रामचंद्रजींनी श्री भगवतानंद गुरूंना स्वप्नात शक्तीपाताद्वारे कुंडलिनी शक्ती प्रकट केली आणि नंतर भगवान शिवांनी त्यांना श्रीवरम कथेवर आधारित श्री राघवेंद्रचरितम् हा ग्रंथ लिहिण्यास प्रेरित केले. या स्तोत्राची शैली आणि भावना वीर उत्कटतेने आणि युद्धाच्या भयाने भरलेली आहे.
श्रीराम तांडव स्तोत्रम् – Rama Tandava Stotra
इंद्रादयो ऊचु: (इंद्र आदि नी म्हंटले)
जटाकटाहयुक्तमुण्डप्रान्तविस्तृतम् हरे: अपांगक्रुद्धदर्शनोपहार चूर्णकुन्तलः।
प्रचण्डवेगकारणेन पिंजलः प्रतिग्रहः स क्रुद्धतांडवस्वरूपधृक् विराजते हरि: ॥१॥
(इकडे-तिकडे धावणाऱ्या शत्रूच्या सैन्यात तांडव (हिंसक संहारक क्रिया) रूपातील भगवान, विखुरलेल्या केसांनी झाकलेले विशाल डोके, विखुरलेले उग्र मुख असलेल्या श्री हरींच्या संतप्त लाल डोळ्यांच्या तिरक्या नजरेने विचलित झाले. प्रचंड मॅट केलेले केस आणि जबरदस्त वेगवान हल्ला, हरी इकडे तिकडे विचलित होत आहे.)
अथेह व्यूहपार्ष्णिप्राग्वरूथिनी निषङ्गिनः तथाञ्जनेयजाम्बवन्तसौरबालिनन्दना:।
प्रचण्डदानवानलं समुद्रतुल्यनाशका: नमोऽस्तुते सुरारिचक्रभक्षकाय मृत्यवे ॥२॥
(आता हेच बघा!! भयंकर आसुरी सेनेची अग्नी शमवण्यासाठी महासागरसदृश पाण्याचा नाश करणाऱ्या मृत्यूच्या आसुरी सेनेचा भक्षक करणाऱ्या, थोर धनुष्य व थरथर धारण करणाऱ्या प्रभूची पूर्वपत्नी आणि कडेकडेने मोठे सैन्य यांना माझा नमस्कार असो. ज्यामध्ये हनुमान, जांबवंत, सुग्रीव, अंगद इत्यादी वीर आहेत.)
कलेवरे कषायवासहस्तकार्मुकं हरे: उपासनोपसंगमार्थधृग्विशाखमंडलम्।
हृदि स्मरन् दशाकृते: कुचक्रचौर्यपातकम् विदार्यते प्रचण्डतांडवाकृतिः स राघवः ॥३॥
(ऋषीमुनींसारखीच वस्त्रे परिधान करून, हातात प्रचंड धनुष्य धारण करून, शत्रूच्या शरीराला बाणांनी भोसकण्याच्या इच्छेने, दोन्ही पाय पसरून एक वर्तुळ बनवून, रावणाने सीतेचे अपहरण केल्याचा गंभीर अपराध मनात विचार करत. भगवान राघव भयंकर रूप धारण करून राक्षसांना फाडून टाकत आहेत.)
प्रकाण्डकाण्डकाण्डकर्मदेहछिद्रकारणम् कुकूटकूटकूटकौणपात्मजाभिमर्दनम्।
तथागुणंगुणंगुणंगुणंगुणेन दर्शयन् कृपीटकेशलङ्घ्यमीशमेक राघवं भजे ॥४॥
(जो आपल्या तीक्ष्ण बाणांनी निंदनीय कृत्य करणाऱ्या राक्षसांच्या देहांना छेदतो, जो अधर्माच्या वाढीसाठी भ्रम आणि असत्याचा आश्रय घेणाऱ्या मदमस्त राक्षसांना मारतो, जो आपल्या पराक्रमाने आणि आपल्या धनुष्याच्या तारेने आणि चतुराईने राक्षसांचा पराभव करतो. मी राघवची पूजा करतो, जो महासागरावर पूल बांधतो आणि त्याच्या इच्छेने तो पार करतो.)
सवानरान्वितः तथाप्लुतम् शरीरमसृजा विरोधिमेदसाग्रमांसगुल्मकालखंडनैः।
महासिपाशशक्तिदण्डधारकै: निशाचरै: परिप्लुतं कृतं शवैश्च येन भूमिमंडलम् ॥५॥
(माकडांनी वेढलेले, त्यांचे शरीर रक्ताच्या प्रवाहात न्हाऊन निघाले आहे, संपूर्ण रणभूमी मांस, चरबी, यकृत, आतडे आणि प्रचंड शक्ती, तलवारी, काठी, फासे इत्यादी चालवणाऱ्या राक्षसांच्या छिन्नविच्छिन्न प्रेतांनी व्यापलेली आहे.)
विशालदंष्ट्रकुम्भकर्णमेघरावकारकै: तथाहिरावणाद्यकम्पनातिकायजित्वरै:।
सुरक्षिताम् मनोरमाम् सुवर्णलङ्कनागरीम् निजास्त्रसङ्कुलैरभेद्यकोटमर्दनम् कृतः ॥६॥
(ज्यांच्याद्वारे लंकेची सुंदर सुवर्णनगरी, जी एक अभेद्य दुर्ग होती, विशालदंत्र, कुंभकर्ण, मेघनाद, अहिरावण इत्यादी अजिंक्य वीरांनी संरक्षित केली होती, अकंपन, अतिकाय इत्यादि सुद्धा दैवी शस्त्रांच्या प्रहाराने नष्ट झाली होती.)
प्रबुद्धबुद्धयोगिभिः महर्षिसिद्धचारणै: विदेहजाप्रियः सदानुतो स्तुतो च स्वस्तिभिः।
पुलस्त्यनंदनात्मजस्य मुण्डरुण्डछेदनम् सुरारियूथभेदनं विलोकयामि साम्प्रतम् ॥७॥
(जे योगी, महर्षी, सिद्ध, चरण इत्यादी ज्ञानी ज्ञानी आहेत, जे सदैव सीतापतीला नमस्कार करतात आणि मंगलायतन स्तोत्राने त्यांची स्तुती करतात, आज मी, पुलस्त्यनंदन विश्रवाचा पुत्र रावणाचे मस्तक आणि धड विच्छेदित झालो आहोत आणि सैन्याचा भयंकर पराभव झाला आहे. मी नरसंहार पाहत आहे.)
करालकालरूपिणं महोग्रचापधारिणम् कुमोहग्रस्तमर्कटाच्छभल्लत्राणकारणम्।
विभीषणादिभिः सदाभिषेणनेऽभिचिन्तकम् भजामि जित्वरम् तथोर्मिलापते: प्रियाग्रजम् ॥८॥
(अजिंक्य पराक्रमी उर्मिलापती लक्ष्मणाचा थोरला भाऊ श्री रामचंद्र, जो मृत्यूच्या रूपात आहे, महान अग्नी धनुष्य धारण करतो, मोहित वानर आणि अस्वलांना आपल्या आश्रयाने घेतो, विभीषण इत्यादींशी धोरणे आणि योजनांवर चर्चा करण्यात मग्न असतो. शत्रूचा नाश करण्यासाठी मी भजन करतो.)
इतस्ततः मुहुर्मुहु: परिभ्रमन्ति कौन्तिकाः अनुप्लवप्रवाहप्रासिकाश्च वैजयंतिका:।
मृधे प्रभाकरस्य वंशकीर्तिनोऽपदानतां अभिक्रमेण राघवस्य तांडवाकृते: गताः ॥९॥
(झेंडे, भाले आणि तलवारी घेऊन इकडे-तिकडे वेगाने धावणाऱ्या शत्रू सैन्याचे अनुयायी, सूर्यवंशाचे पराक्रमी योद्धा रामचंद्रजींच्या प्रचंड असह्य प्रभावामुळे युद्धात त्रस्त आणि नष्ट झाले आहेत.)
निराकृतिं निरामयं तथादिसृष्टिकारणम् महोज्ज्वलं अजं विभुं पुराणपूरुषं हरिम्।
निरंकुशं निजात्मभक्तजन्ममृत्युनाशकम् अधर्ममार्गघातकम् कपीशव्यूहनायकम् ॥१०॥
(स्वरूप, बदल, क्लेश आणि विकारांपासून मुक्त, प्रारंभी जगाच्या निर्मितीसाठी जबाबदार, महान प्रकाशाने परिपूर्ण, शाश्वत, सर्व-साधारण, प्राचीन दैवी जाणीव, दुःखांपासून मुक्त, निपुण, जन्म आणि मृत्यूच्या दुःखांचा नाश करणारा. त्यांच्या भक्तांचा, अधर्माचा नाश करणारा, स्वामी श्रीरामचंद्रांची सेना.)
करालपालिचक्रशूलतीक्ष्णभिंदिपालकै: कुठारसर्वलासिधेनुकेलिशल्यमुद्गरै:।
सुपुष्करेण पुष्कराञ्च पुष्करास्त्रमारणै: सदाप्लुतं निशाचरै: सुपुष्करञ्च पुष्करम् ॥११॥
(तलवार, चक्र, दांडे, भिंडीपाल, कुऱ्हाडी, लहान सुरा, बाण, मुद्गर, तोमर आणि धनुष्याच्या तारेतून उडालेली वरुणास्त्र इत्यादींच्या प्रहारामुळे आकाशात व समुद्रात सर्वत्र राक्षसांचे शरीर पसरले आहे.)
प्रपन्नभक्तरक्षकम् वसुन्धरात्मजाप्रियम् कपीशवृंदसेवितं समस्तदूषणापहम्।
सुरासुराभिवंदितं निशाचरान्तकम् विभुं जगद्प्रशस्तिकारणम् भजेह राममीश्वरम् ॥१२॥
(आश्रय घेणाऱ्या भक्तांचे रक्षण करणाऱ्या, वानरसम्राटांची सेवा करणाऱ्या, सर्व वाईट गुणांचा नाश करणाऱ्या, इंद्रादि देवगण आणि प्रल्हादादी असुरांची पूजा करणाऱ्या, राक्षसांचा नाश करणाऱ्या आणि पालनपोषण करणाऱ्या भगवान श्रीरामांची मी पूजा करतो. आणि जगाचा रक्षक.)
इति श्रीभागवतानंद गुरुणा विरचिते श्रीराघवेंद्रचरिते इन्द्रादि देवगणै: कृतं श्रीराम तांडव स्तोत्रम् सम्पूर्णम्।
अशा प्रकारे श्री भगवतानंद गुरू लिखित श्री राघवेंद्रचरितम्मधील इंद्रादी देवगणांनी केलेल्या श्री राम तांडवाचे वर्णन संपले.